Մի առավոտ օրվա փոստը նայելիս թերթերի ու նամակների մեջ տեսա պաշտոնական մի ծրար Մոսկվայից՝ գրողների միությունից: Հարցնում են՝ համաձա՞յն եմ մեկնել Բաղդադ, որպես Իրաքի արաբ գրողների հյուր: Ինչ մեղքս թաքցնեմ՝ լուրը շատ հաճելի էր: Մեկնում էինք երեքով՝ գրող Արկադի Պերվենցևը, ես և երիտասարդ արաբագետ, թարգմանիչ Վլադիմիր Կրասնովսկին:

Իմ կյանքում հասցրել եմ ամեն տեսակ մարդու ճանաչել. նամուսից խոսացող անբարոյականների, թասիբից խոսացող անթաաիբների, կեղծ բարեպաշտների, հայրենավաճառներին սատարող հայրենասերների, եկեղեցում չոքած աղոթող լրբերի, ամոթից խոսացող ստախոսների: Ամեն տեսակի:

«Հայրի՛կ, արթնացի՛ր»,- գոչեց երիտասարդ կինը, փորձելով քնից հանել իր սկեսրայրին: Տղամարդը, դժվարությամբ բացելով աչքերը, հարցրեց. - Ինչ-որ բա՞ն է պատահել:

Մեծ երգահանի ժառանգության մեջ իր հերոսական բովանդակությամբ ու էպիկական շնչով առանձնանում է «Սիփանա քաջեր» երգը։ Երգի ստեղծման պատմության մասին Կոմիտասի ճեմարանական ընկեր, ապա նաև գործընկեր, մեծ հայագետ Մանուկ Աբեղյանը հիշում է․

Արդեն չորս տարի գոյություն ունենք առանց քեզ; Թեև օր ու գիշեր քեզ հետ եմ, բայց էլ բառեր չե՛մ գտնում, էլ ի վիճակի չե՛մ հասկանալու, թե ինչու՛ այսպես եղավ։

Շատ հաճախ պատրանքը շատ ավելի գայթակղիչ և համակրելի է լինում, քան՝ իրականությունը: Մարդկանց զգալի մեծամասնությունը գերադասում է ապրել պատրանքներով: Մեր օրերում սթափություն և համարձակություն է պետք իրականությունը ընկալելու և ընդունելու համար...

Եկեղեցին ժողովրդի հոգևոր ուժն է, նրա ապավենը, պաշտպանն ու առաջ մղող այն ուժը, որին շատ դեպքերում հնարավոր է ապավինել:

Չէ՞ որ Աստծուն փնտրում ենք թերահավատորեն, փնտրում ենք եկեղեցու գավիթներում, գմբեթների ներքո, քարոզների մեջ մարգարեների և, իհարկե, սուրբ գրքերում։

Ամռանն ինձ մեկ-մեկ Սևան էին ուղարկում՝ տատուս մոտ։ Սևան գնալն Ամերիկա գնալու նման մի բան էր. պիտի ամբողջ օրը տրամադրեիր ճանապարհին, քանի որ գնացքը մի հինգ-վեց ժամ գնում էր։ Երևանից արագ էր դուրս գալիս. երկաթուղային կայարանից հետո մի տեղ էլ էր կանգնում, որ դեռ Երևանն էր։ Դա նշանակում էր՝ ես դեռ տուն գնալու հնարավորություն ունեի։ Հետո արդեն քաղաքից դուրս էր գալիս, ու ընկնում դաշտերը, սարերն ու ձորերը։ Հենց գնացքը Երևանից դուրս էր գալիս, Երևանի հոտն անցնում էր, որը ես նորից առնելու էի մի ամիս հետո։

Մշակույթը ստեղծվում է, երբ ժողովրդի ոգին ամուսնանում է տվյալ երկրի, հողի հետ: